स्वस्थ वातावरणका लागि सजिलै हुर्काउन सकिने घरेलु बिरुवा
EcoEcoPolitics१ हप्ता अगाडि
काठमाडौँ । दैनन्दिन तनाव, प्रदूषण र अस्वस्थ वातावरणका बीच घरभित्रका केही साधारण जडीबुटीहरू नै परिवारका ‘मौन रक्षक’ बन्न सक्छन्। विशेषज्ञहरूका अनुसार घरमा राखिने ६ प्रकारका घरेलु बिरुवाले वातावरण शुद्ध बनाउनुका साथै मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।
स्वास्थ्य र प्राकृतिक उपचारमा बढ्दो चासोसँगै चिया घाँस, तुलसी, घिउकुमारी, पुदिना, गुर्जो र करी पत्ता जस्ता बिरुवाको माग अहिले बजारमा निकै बढेको छ। यी सबै बिरुवा सजिलै घर, बालकनी वा किचन–गर्डनमा हुर्काइन्छन्।
🌿 १. चिया घाँस (Lemon Grass)
वैज्ञानिक नाम: Cymbopogon citratus
फाइदाहरू:
• घरको नकारात्मक ऊर्जा हटाइ मन शान्त बनाउने।
• यसको बास्नाले तनाव, माइग्रेन र टाउको दुखाइ घटाउँछ।
• लेमनग्रास टी पिउँदा पाचन सुधार हुन्छ, शरीरलाई डिटक्स गर्न मद्दत गर्छ।
• किचन वा झ्याल नजिक राख्दा मच्छर र कीराबाट बचाउँछ।
हेरचाह:
• घाम मन पराउने, मध्यम पानी चाहिने।
• हप्तामा २–३ पटक मात्रै पानी हाल्दा पर्याप्त।
🌱 २. तुलसी (Holy Basil)
वैज्ञानिक नाम: Ocimum sanctum / Ocimum tenuiflorum
फाइदाहरू:
• तुलसी प्राकृतिक एन्टिबायोटिक जस्तै हुन्छ।
• ज्वरो, चिसो–रुघा, खोकी, घाँटी दुखाइमा उपयोगी।
• घरमा तुलसी राख्दा हावा शुद्ध, ब्याक्टेरिया कम र वातावरण पवित्र हुन्छ।
• मानसिक शान्ति, ध्यान तथा सकारात्मक ऊर्जा दिन्छ।
हेरचाह:
• बिहानको छायाँ–घाम मिसिएको स्थान उपयुक्त।
• दिनमै एकपटक पानी हाले पर्याप्त।
🌵 ३. घिउकुमारी (Aloe Vera)
वैज्ञानिक नाम: Aloe barbadensis miller
फाइदाहरू:
• छाला जलेको, डामेको वा घाउ छिटो भरिने।
• पाचन सुधार, कब्जियत कम, र शरीरलाई ताजगी दिने।
• घरभित्र राख्दा हानिकारक केमिकल (formaldehyde, benzene) शोषण गरी हावा सफा गर्छ।
• कपाल झर्ने, रुसी हुने समस्यामा पनि उपयोगी।
हेरचाह:
• थोरै पानी चाहिने (१०–१२ दिनमा एकपटक)।
• घरभित्र उज्यालो ठाउँ मनपर्ने।
🍃 ४. पुदिना (Mint)
वैज्ञानिक नाम: Mentha arvensis / Mentha spicata
फाइदाहरू:
• पाचन प्रणाली सन्तुलित राख्ने, ग्यास–अपच हटाउने।
• ताजा सुगन्धले तनाव, थकान र बेचैनी घटाउँछ।
• चिया, सलाद, डिटोक्स पानीमा प्रयोग गर्न सकिने।
• मच्छर टाढा राख्ने प्राकृतिक उपाय।
हेरचाह:
• छायाँ–घाम दुवैमा हुर्किन्छ।
• माटो सधैं हल्का भिजेको मनपर्छ।
🌿 ५. गुर्जो (Giloy / Guduchi)
वैज्ञानिक नाम: Tinospora cordifolia
फाइदाहरू:
• शरीरको इम्युन सिस्टम बलियो बनाउने।
• ज्वरो, एलर्जी, चिसो–रुघा नियन्त्रणमा प्रभावकारी।
• मधुमेह, पाचन समस्या, र थकानमा समेत उपयोगी मानिन्छ।
• ‘Amrita’ वा ‘जिवनदायिनी लता’ भनेर चिनिन्छ।
हेरचाह:
• चढ्ने बिरुवा भएकाले डोरी/स्टिक आवश्यक।
• मध्यम पानी, घाम–छायाँ मिश्रित स्थान उपयुक्त।
🌿 ६. करी पत्ता (Curry Leaves)
वैज्ञानिक नाम: Murraya koenigii
फाइदाहरू:
• खाना स्वादिलो बनाउने मात्र होइन, स्वास्थ्यका लागि पनि अत्यन्त लाभदायी।
• कपाल झर्नु, टाउको सुख्खा हुनु, कपाल कालो बनाउनेमा फाइदा।
• कलेजो सफा राख्ने, चिल्लो घटाउने, मधुमेह नियन्त्रणमा मद्दत गर्ने।
• घर–बगैँचामा राख्दा सुगन्धले वातावरण रमणीय बनाउँछ।
हेरचाह:
• प्रत्यक्ष घाम मनपर्ने।
• हप्तामा २–३ पटक पानी हाले पुग्छ।
🌸 निष्कर्ष
यी ६ बिरुवाहरू घरमा राख्दा—
• हावा प्राकृतिक रूपमा शुद्ध हुन्छ
• मन–मस्तिष्क शान्त रहन्छ
• रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढ्छ
• घरमा सकारात्मक तरंग फैलिन्छ
• दैनिक जीवन तनावमुक्त र स्वास्थ्यमुखी बन्छ
प्रकृतिसँग नजिक बस्ने बानी नै स्वस्थ जीवनको पहिलो डोज हो 🌿🌞
