नेपाल विद्युत प्राधिकरणले भारतबाट विद्युत आयातबारे स्पष्टिकरण
EcoEcoPolitics२ हप्ता अगाडि
नेपाल विद्युत प्राधिकरणले हाल भारतबाट गरिएको विद्युत आयात ऊर्जा अभावका कारण नभई प्रणाली सन्तुलनका लागि गरिएको जनाएको छ। जाडोमा उत्पादन घट्ने र माग बढ्ने भएकाले Indian Energy Exchange (IEX) मार्फत आवश्यक समयमा विद्युत आयात गरिएको हो। हाल औसत आयात दर प्रति युनिट रु. ७.१० रहेको छ, जुन गत वर्षको रु. ७.६८ भन्दा कम हो। प्राधिकरणले गत आर्थिक वर्षमा भारतलाई झण्डै रु. १५.४ अर्ब बराबरको विद्युत निर्यात गरेको र देशमा लोडसेडिङको कुनै जोखिम नरहेको स्पष्ट गरेको छ।
हाल देशभर विद्युत खपत बढ्ने क्रममा रहेको र नेपालमा हिउँदे समयमा जलविद्युत उत्पादन घट्ने भएकाले विद्युतको माग पूरा गर्नका लागि भारतबाट आयात गर्नुपर्ने बाध्यता रहँदै आएको छ । विद्युत आयातका सम्बन्धमा प्राधिकरणले भारतका सम्बन्धित निकायहरूसँग समयमै छलफल गर्दै आएको र यस वर्षका लागि समेत आवश्यक तयारीहरू पूरा भइसकेको छ ।
भारतको विद्युत विनिमय बजार (IEX) बाट विद्युत खरिद गर्ने क्रममा, सस्तो मूल्यमा विद्युत खरिद गर्न सक्ने अवस्था नआएको हुँदा, उक्त बजारबाट विद्युत खरिद गर्नुभन्दा सस्तो मूल्यमा भारतको खुला प्रतिस्पर्धात्मक प्रक्रिया (Competitive Bidding) मार्फत भारतीय कम्पनी NTPC Vidyut Vyapar Nigam Limited (NVVN) बाट विद्युत खरिद गर्न प्राधिकरणले तयारी गरेको हो ।
प्राधिकरणले भारतको भारतीय बजारको औसत मूल्य (IEX Average Market Clearing Price) र NVVN बाट विद्युत खरिद गर्दा लाग्ने दरबीच तुलना गर्दा भारतबाट खुला प्रतिस्पर्धात्मक मूल्यमा खरिद गर्दा औसतमा विद्युत खरिद मूल्य किफायती हुने देखिएको छ ।
अहिले नेपालमा हिउँदे समयमा विद्युतको माग साढे १८०० मेगावाटभन्दा बढी पुग्ने र जलविद्युत उत्पादन १३०० मेगावाट जति मात्र हुने अनुमान भएकाले झण्डै ५ सय मेगावाट विद्युत आयात गर्नुपर्ने देखिएको छ ।
गत आर्थिक वर्षको तुलनामा यस वर्ष विद्युत खपत अझै बढ्ने भएकाले भारतबाट करिब २० प्रतिशत बढी विद्युत आयात गर्नुपर्ने प्राधिकरणको अनुमान छ ।
भारतको बजार मूल्य (Landed Tariff) गत वर्षको तुलनामा करिब १० प्रतिशतले बढेको हुँदा यस वर्ष विद्युत खरिद मूल्यमा पनि सोही अनुपातमा वृद्धि हुनसक्ने प्राधिकरणको अनुमान छ ।
भारतबाट विद्युत खरिद गर्दा हुने लागत घटाउनका लागि प्राधिकरणले विभिन्न विकल्पहरूमा छलफल गरिरहेको छ । विद्युत खरिदको मूल्य (Landed Tariff) रु. ७.१० प्रति युनिट कायम हुने गरी भारतबाट विद्युत खरिदका लागि तयारी भइरहेको छ ।
यस्तै, नेपालभित्र पनि सौर्य विद्युत उत्पादन (Solar Hours) बढाउने र Peak Hour को समयमा सौर्य प्रणालीबाट उपलब्ध हुने विद्युत प्रयोग गर्न प्राधिकरणले तयारी गरेको छ ।
त्यस्तै, भारतसँगको खुला प्रतिस्पर्धात्मक प्रक्रिया (Competitive Bidding) बाट विद्युत खरिद गर्दा प्राधिकरणले प्राधिकृत निकाय (Designated Authority) भारतमा आवश्यक प्रक्रिया पूरा गरेर आगामी हिउँदे महिनामा विद्युत आयात सहज हुनेगरी तयारी गरिरहेको छ ।
प्राधिकरणले भारतीय बजारबाट सस्तो दरमा विद्युत खरिद गर्ने गरी तयारी गरेको र विद्युत खरिद दर प्रति युनिट रु. ७.१० भन्दा बढी नहुने गरी प्रक्रिया अघि बढाइरहेको छ ।
भारतबाट विद्युत खरिद गर्दा गत वर्षको तुलनामा औसतमा प्रति युनिट रु. ०.७१ सस्तो मूल्यमा खरिद हुने प्राधिकरणको अनुमान छ ।
(पृष्ठ २)
अन्तरगत समितिअन्तर्गतको Power Exchange Committee (PEC) ले टेण्डर प्रपोजलको आधारमा प्राप्त प्रस्तावहरू मध्ये १३.५१ अमेरिकी सेन्ट प्रति युनिट (रु. ५.१० प्रति युनिट बराबर) दरमा विद्युत खरिद गर्ने निर्णय गरेको हो ।
भारतको विद्युत विनिमय बजार (IEX) मा हाल विद्युतको मूल्य ८.०४ भारतीय रुपैयाँ प्रति युनिट (रु. १२.८० बराबर) सम्म पुगेको छ । IEX मा मूल्य बढ्ने र घट्ने क्रम लगातार रहने भएकाले PEC ले खुला प्रतिस्पर्धात्मक प्रक्रियाबाट खरिद गर्दा १० वर्षभन्दा बढी अवधिसम्ममा औसत मूल्य स्थिर राख्न सकिने निष्कर्ष निकालेको हो ।
त्यसअनुसार प्रतिस्पर्धात्मक प्रस्तावबाट प्राप्त दर प्रति युनिट रु. ६.९१ कायम हुने गरी विद्युत खरिद गर्ने निर्णय भएको हो । उक्त प्रक्रिया अनुसार सन् २०२५ जनवरी महिनादेखि लागू हुने गरी भारतबाट आयात हुने विद्युतको दर तय गरिएको हो ।
आगामी वर्ष २०२५ को हिउँदे समयमा विद्युतको माग अझै बढ्ने अनुमान गरिएको छ । त्यस्तै, प्राधिकरणले भारतको बजार मूल्य, सस्तो दर र मागको अवस्थालाई ध्यानमा राख्दै आगामी २०३० सम्म विद्युत खरिद तथा आयात–निर्यातको दीर्घकालीन योजना तयार गर्ने निर्णय गरेको छ ।
भारतसँगको समन्वय र सहकार्यलाई अझ प्रभावकारी बनाउन भारतको designated authority मार्फत आवश्यक प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ । उक्त प्रक्रियाबाट नेपालमा आवश्यक विद्युत आपूर्ति सहज हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
हाल नेपाल विद्युत प्राधिकरणले उत्पादन तथा प्रसारण प्रणाली सुदृढीकरणका साथै राष्ट्रिय ग्रिडमा हुने हानी न्यूनीकरणका लागि विभिन्न योजना अघि बढाइरहेको छ । यसै क्रममा, प्राधिकरणले भारतसँग विद्युत विनिमयका लागि आवश्यक प्राविधिक तथा कानुनी तयारीहरू समेत सम्पन्न गरिसकेको छ ।
यसैबीच, भारतको विद्युत बजारमा देखिएको मूल्य वृद्धिलाई ध्यानमा राख्दै प्राधिकरणले सस्तो दरमा विद्युत खरिद गर्न भारतको NVVN (NTPC Vidyut Vyapar Nigam Limited) सँग प्रतिस्पर्धात्मक प्रक्रियामार्फत विद्युत खरिद गर्ने तयारी पूरा गरिसकेको जनाएको छ ।
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक श्री कुलमान घिसिङको अध्यक्षतामा बसेको समितिले भारतसँग विद्युत खरिदका लागि आवश्यक सम्पूर्ण तयारी पूरा गरी सरकारको ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयमार्फत आवश्यक स्वीकृति लिई प्रक्रिया अघि बढाउने निर्णय गरेको छ ।
प्राधिकरणका प्रवक्ता श्री माधवकुमार काफ्लेले भारतसँग विद्युत खरिद गर्दा गत वर्षको तुलनामा औसतमा प्रति युनिट रु. ०.७१ सस्तो मूल्यमा विद्युत खरिद गर्न सकिने बताए ।
प्राधिकरणले जनतामा भ्रम फैलाउने खालका सूचनाहरूमा ध्यान नदिन आग्रह गर्दै आवश्यक विद्युत आपूर्तिको व्यवस्थापन सहज र नियमित रुपमा हुने विश्वास व्यक्त गरेको छ ।
मिति : २०८२ कार्तिक २२ गते
राजेश बस्नेत
प्रवक्ता
नेपाल विद्युत प्राधिकरणले भारतबाट विद्युत आयातबारे स्पष्टिकरण
